10.12.08
8.12.08
!ייִדישע קללות מיט ייִדישע אותיות
אַלע צרות װאָס איך האָב אױף מײַן האַרצן, זאָלן אױסגײן צו זײַן קאָפּ.
זאָל עס אים אָנקומן װאָס איך װינטש אים (כאָטש אַ העלפֿט, כאָטש האַלב, כאָטש אַ צענט חילוק).
אײן אומגליק איז פֿאַר אים װײניק
פֿינסטערע לײד זאָל נאָר די מאַמאַ אױף אים זען.
חתונה האָבן זאָל ער מיט די מלאך המװעת טאָכטער
שטײנער זאָל זי האָבן, ניט קײן קינדער
אױסקרענקן זאָל ער דאָס מאַמעס מילך
זאָל ער קרענקן און געדענקען
זאַלץ אים אין די אױגען, פֿעפֿער אים אין די נאָז
שטײנער אױף זײַנע בײנער
טרינקן זאָלן אים פּיִאַװקעס
אַ משוגענער זאָל מען אױשרײַבן, און אים אַרײַנשרײַב
ן אַ הילצענער צונג זאָל ער באַקומן
קריגן זאָל ער די ___ בראָך
גאָט זאָל אױף אים אָנשיקן פֿון די צען מכּות די בעסטע
פֿראַנסן זאָל עסן זײַן לײַב
אַ קלײן קינד זאָל נאָך אים הײסן
װי צו דערלעב איך אים שױן צו באַגראָבן
גאָט זאָל אים בענטשן מיט דרײַ מענטשן: אײנער זאָל אים האַלטן, דער צװײטער זאָל אים שפּאַלטן און דער דריטער זאָל אים באַהאַלטן
װיפֿיל יאָר ער איז געגאַנגן אױף די פֿיס זאָל ער גײן אױף די הענט און די איבעריקע זאָל ער זיך שאַרן אױף די הינטן
אַלע צײן זאָלן בײַ אים אַרױספֿאַלן, נאָר אײנער זאָל אים בלײַבן אױף צאָנװײטונג
גאָט זאָל געבן, ער זאָל האָבן אַלצדינג װאָס זײַן האַרץ גלוסט, נאָר ער זאָל זײַן געלײמט אױף אַלע אבֿרים און ניט קענען רירן מיט דער צונג.
מגולגל זאָל ער װערן אין אַ הענגלײַכטער, בי טאָג זאָל ער הענגען, און בײַ נאַכט זאָל ער ברענען.
זײַן מזל זאָל אים לײַכטן װי די לבֿנה אין סוף חדוש
ער זאָל האָבן פּרהס מכּות באַשאָטן מיט איובֿס קרעץ
ער זאָל קאַקן מיט בלוט און מיט אײטער
הענג דיך אױף אַ ציקערשטריקל װעסטו האָבן אַ זיסן טױט
עס זאָל דיר דונערן אין בױך, װעסטו מײען אַז ס’איז אַ המן קלאַפּער
7.12.08
22.11.08
19.11.08
תּפֿיסהניק
מײַן אײגענע נאַרישקײט האָט מיר דאָ געװאָרפֿן
די שװאַרצע הימל איז קראַנק מיט גרױסן־כּרכלישע ליכט
אױף די װאַקאַציע בין איך װײַט ניט נאָר פֿון דער הײם נאָר פֿון עקסיסטענץ
אַצינד זײַנען מײַנע צורות פֿאַר מיר מײַן אײנציקע רפֿואה
געדענק אַז דו ביסט אין תּפֿיסה, אַז דו ביסט אין גאָר גלות
13.11.08
9.11.08
8.11.08
7.11.08
6.11.08
2.11.08
אינסטאַלאַטאָר פּאַרק ייִדיש קלוב
!"דאָרטן זײַנען געװען 11 מענטשן. אַ סך מאָל אײן פֿרױ האָט גערעדט אױף רוסיש, אָבער די אַנדערע האָט געשריִען "ייִדיש.
אַ פֿרױ װאָס הײסט לאה האָט געזונגען אַ פּאָר מאָל.
"צום סוף האָב איך געלײענט זשיטלאָװסקיס איבערזעצונג פֿון שטשעדרינס "דער אַלטער װאָלף.
איך מײן אַז איך װיל פֿאָרן אין אינסטאַלאַטאָר פּאַרק נאָך אַ מאָל איבער אַ װאָך. איך האָף אַז איך װעל האָבן די מעגליכקײט צו רעדן מיט מער פֿון די מענטשן.
1.11.08
מײַן קאַשע רוקן-זעקל איז נאַס
נעם דײַן באַליבסטע קאַשע/גרײַפּלעך קעסטל. נאָך דעם נעם אַ ביסל שטריק.
!ס'איז טאַקע גרינג
30.10.08
29.10.08
זע אײַן ייִנגליש...װי אַ זשאַרגאָן
מײַן פֿאַר װאָס איז קלאָר.
אַ סך מאָל װעלן מענטשן באַצעטלען עפּעס װי "ייִדיש" װען עס איז פּושט ניט אַזױ
אַזאַ טועת מאַכט שום קײן אױס ניט פֿאַר ייִנגליש, װײַל ייִנגליש איז גאָר אַ זשאַרגאָן. אָבער עס איז ניט אַזױ מיט ייִדיש.
ייִדיש איז באמת אַ רײַכע שפּראַך. נעבעך װעלן מענטשן מײנען אַז זי איז אָרעם װײַל אַנדערע מענטשן באַצעטלען ייִגליש לידער און רײד װי "ייִדיש". דאָס איז די סיבה אַז אַלע ייִדן דאַרף אײַנזען ייִנגליש.
װען כאָטש די ייִדן װאָס פֿאַרשפּרײטן ייִנגליש פֿאַרשטײן אַז ייִנגליש איז אַנדעריש װי ייִדיש, װעט עס זײַן אַ בעסער טאָג פֿאַר אונדזער שטאָלצע לשון.
אױף װעבזײַטלעך װי יוטוב, צו פֿיל ייִדן (און גױים) באַצעטלען עפּעס װאָס איז אָדער ייִנגליש אָדער ענגליש װי ייִדיש
װי ייִדן, מיר קענען נישט דערלאָזן מענטשן אָפּנאַרן די מאַסן. בפֿרט װעגן עפּעס װאָס איז אַזױ װיכטיק און נאָענט צו אונדז.
צו די ייִדן װאָס אָפּנאַרן װיל איך זאָגן:
זײַט אַזױ גוט הערט אױף דײַן אָפּנאַרונג. ניצט די װאָרט "ייִנגליש" װען דו שרײַבסט, זינגסט, רעדסט אױף אַ שפּראַך װאָס איז ניט טאַקע ייִדיש.
28.10.08
לאַ כױאַ
נאָך דעם ביראָביזשאַן לעקציע בין איך גאַגאַנגען אין אַ לעקציע װעגן הײַנטיקע טשערנאָװיץ. די רעדערקע איז געװען דר אַמעליע גלאַסער, אַ פּראָפֿעסאָרין אין דעם אוניװערסיטעט פֿון סאַן דיִעגאָ. זי האָט דער עלום באַװײַזן אַ פֿילם װעגן ייִדישקײט דאָרטן. ספּעציִעל װעגן װי גױיִם גײן אין שול און בענק נאָך ייִדן. ס'איז אַ זײער מאָדנע פֿענאָם. נאָך דעם איך האָב אָבסערװירט עטלעכע פֿרױען שפּילן מאַ־דזשאָנג (אױף ייִדיש). איך האָב גערעדט אַ סך מיט אײן שפּילערקע, װאַרדאַ גרינשפּאַן. זי איז ניט
19.10.08
עסטרײַך, פּרץ, פֿראַגעס, קשיות, און שאלות
"According to Isaac Beshevis Singer, Bergelson and other writers 'lost...their linguistic charm' in the Soviet surroundings. 'It may sound mystical, but some of these writers were actually no longer able to construct a Yiddish sentence; their language had lost its soul' (Bashevis Singer: 267). In fact it was a new sociolinguistic situation rather than mysticism that changed the 'soul' of the language. For Tevje the Dairyman (Bergelson's chief analysis was of this work by Sholem Aleichem) Yiddish was the 'only true language, the instrument of all his inventiveness, the expressive vehicle of all his thoughts and feelings'; therefore 'Sholem Aleichem was able to exploit the full range of the Yiddish language -- precisly because Tevye's limited circumstances and traditional way of life kept him within the sphere of Yiddish and its (abundant) resources' (Wisse 1985: 32). Soviet Yiddish literature, however, as Bergelson (1937: 150) put it, 'ceased to celebrate - both in the language and in content - the poverty of the Sabbath' and instead celebrated the 'riches of the week-days'. Hence, Ruth Wisse's play of words, the 'contrast between the resourceful Yiddish of the poor and the poor Yiddish of the resourceful' (Wisse 1985: 32)" - Estraikh's Soviet Yiddish Language Planning and Lingusitic Development p. 96
This made me recall:
"I am talking to those who struggle to secure cultural rights, the right to create Jewish cultural values - it is not enough to talk Yiddish. You must have something to say!If you have nothing to say, you may talk Yiddish from the cradle to the grave, you may talk it everywhere, at home, in the street, in the synagogue during Reading of the Law, in the street, in the Philharmonia, in the middle of a concert, in the theater, at the opera - what you say will not be Jewish, because it will not mean anything real, it will be an imitation, dead.We stand firm like a wall for Yiddish! We are ready to give our lives for Yiddish! Yet before our eyes the Jewish content, what is essentially Jewish disappears, the Jewish soul dies. We are flooded with plagiarisms, with substitutes, with spurious goals and false trademarks.And the people are happy about it - they say it's European. Where is the original, the distinctively, genuinely Jewish?...Creation is the elevation of the soul. Only the Jewish soul can be the Jewish writer's Shekinah, his holy spirit, his one inspiration and creative force. It must be the eye in his head, with which he sees the world, its past, present and future. He must live and die for the Jewish soul, for the Jewish spirit." - Y.L. Peretz (As quoted by Goldsmith in Modern Yiddish Culture)
Bold Italics added
Questions abound.
Is the "sociolinguistic situation" today very similar to that of the early Soviet Union?
Back then there was an explosion of new political and urban words that had never been an active part of the Yiddish lexicon. Russian influence was overwhelming on these fronts.
Today - technological terms. This couples with the fact that a Jewish "state/territory"
(תּחום־המושבֿ/קהילה) has been widely replaced with the US state and private/rented property which is non-contiguous nor communally organized.
The question of soul/spirit. Under the crushing gravity of the American cultural sphere even the most isolationist and reactionary Jewish settlements (KJ...) would not escape. A modern day Tevye doesn't exist (but then again, he is a fictional character and never existed).
What is the responcibility of the Yiddishist?
What is the responcibility of the Diaspora Nationalist?
Does the future of the Yiddish nation require a Dubnovian /Anarchistic Autonomist program?
help please...
11.10.08
7.10.08
5.10.08
קינדערשע ביכער
װיץ פֿון פֿאָרװערטס
4.10.08
גרױסער װערטערבוך זײט 1690
21.9.08
11.9.08
.ר.נ.ק
אַלע מענטשן װיסן װאָס זײ מײַנען. זײ װעלן אױסזען װי שטאַרקע פּאַטריִאָטן. פּאַטריִאָטן שטעלן דעם שטאָט איבער מענטשלעכקײט.
רעגירונג = טעראָריסט
אַנטי־מלחמה מענטשן = טעראָריסטן
די רעגירונג װיל אונדז איבערשרעקן מיט בילדער פֿון טעראָריסטן פֿון אױסלאַנד, אָבער דאָ אין לאַנד װער זײַנען די טעראָריסטן? װער װיל אַװעקנענמען אונדזער פֿרײַהײט? װער װיל מוטשען אונדז? די רעגירונג. אָבאַמאַ קען אונדז ניט ראַטעװען. ער איז בלױז אַ פּלאַטאָנישער שאָטן פֿון האָף
7.9.08
4.9.08
ייִדיש װאָך פּורים שפּיל
Pirim in Oygust from Jelen! on Vimeo.
אינעם שפּיל
Leana Jelen
Marc Caplan
Naftali Ejdelman
Menachem Yankl Ejdelman
Gedalia Ejdelman
Arun Viswanath
Temma Liba Schaechter
29.8.08
דער גרױסער װערטערבוך פֿון דער ייִדישער שפּאַך
Date: Wed, 26 Mar 97 23:48:26 ISTFrom: rhle302@uvm.haifa.ac.il
Subject: Yiddish Studies in Israel III
http://shakti.trincoll.edu/~mendele/vol06/vol06.277
The Great Dictionary Debacle
A significant feature of the "Yiddish Literature" series is theirYiddish-Hebrew-English glossaries. Glossaries in foreign-languagetexts are hardly remarkable, yet these are. Their uniqueness stemsfrom their being virtually the only place students can find themeanings of many less common Yiddish words. They include words whichcannot be found in the two best and most widely used bilingual (andtrilingual) dictionaries, Uriel Weinreich's Modern Yiddish-EnglishEnglish- Yiddish Dictionary (New York: McGraw-Hill, 1968) andAlexander Harkavi's Yiddish-English-Hebrew Dictionary (New York:Hebrew Publ. Co., 1927; repr. 1988). Strange as it may seem in anage when world Jewry spends millions of dollars in memorializing thevictims of the Shoa, ceaselessly building Holocaust Museums, theeffort to record for ourselves and for posterity the immense lexicalriches of the Yiddish language (the language of so many of themurdered millions) has so far largely failed. The story of thisfailure is international in scope, yet much of it is set in Israel.The task of extracting the true facts from clouds of accusations andcounter-accusations is beyond the scope of this essay. But we knowthat the Groyser verterbukh fun der yidisher shprakh:ehp1. ('GreatDictionary of the Yiddish Language') (New York: vol.1, 1961; vol. 2,1966; vol. 3, 1971; vol. 4, 1980), was conceived in New York and latermoved to Jerusalem, where it somehow expired. The non-native Yiddish-speaker/reader/writer is often dependent on dictionary help. The fourvolumes of the Groyser verterbukh cover the letter Alef ('A') andinclude about one-third of the Yiddish lexicon (since numerous wordshave prefixes beginning with alef, e.g. avek-, arum-). Two-thirds ofthe Yiddish word stock prepared for the Groyser verterbukh lingers incard catalogues.Nathan Susskind's English introduction to Vol. 4 is entitled "YudelMark's Dictionary." Mark died in 1975 in Israel. One of the greateststudents of Yiddish in the world, he was a central figure in thedictionary project. In 1968 the Yiddish Dictionary Committee in NewYork negotiated an agreement with the Hebrew University which enabledMark to settle in Jerusalem. Susskind writes: "The partnership withthe Hebrew University has proved a blessing in many ways. Mostimportantly it achieved what everybody hoped for: ensuring thecontinuation of the work." Unfortunately nothing has yet insured thecontinuation of Mark's work. We still lack a comprehensiveYiddish-Yiddish dictionary. Can there be a more pressing agenda forthe world Yiddishist community than the creation of such a dictionary?
Date: Mon, 16 Oct 2000 15:42:40 -0400 (EDT)From: Winer winer@zahav.net.il
Subject: Yiddish Dictionary
http://www2.trincoll.edu/~mendele/vol10/vol10036.txt
As former board chairman of the Great Dictionary of the Yiddish Language, Iregard it as an obligation to respond to the inquiry on the fate of thedictionary which appeared recently on Mendele.Since publication of the first volume in 1961, three more were produced, thelast in 1980. The four folio volumes include some 80,000 entries, all ofthem beginning with the letter Aleph, representing a third of the projectedpublication. The disproportion can be explained by the uniquecharacteristic of Yiddish where nearly all prefixes begin with the letterAleph, in contrast to other languages.In a Yiddish article which appeared in 1980, I expressed a pessimistic viewon the possibility of further volumes , hoping at the same time that I turnout to be a false prophet. 20 years later, I regret to report, that thereis little on the horizon to indicate that I was wrong. The official reasonis lack of funds. This is hardly plausible since the Hebrew University,copyright holder for the last two decades, has succeeded in financing otherYiddish projects of lesser significance. The real reason is with respect tothe very character of subsequent volumes, of which volume five, has beenjust about ready for publication for over a decade. Assistant editor HebrewUniversity Professor Wolf Moskovitz is in possession of all the materialaccumulated during the life and after the demise of the editor in chief, thelate Yudel Mark. The major issue is orthography.The facts are as follows: Early in 1959 the editorial board conducted asurvey among Yiddish writers, linguists, teachers, publishers, editors,printers and leaders of Yiddish cultural agencies on the question ofadopting the changes in Yiddish orthography introduced by YIVO in 1936. Of177 responses, over 90% responded in the negative and sanctioned the rightof the editors to follow the standard spelling of contemporary Yiddishwriters, the daily Yiddish press (that still existed at that time) and theYiddish school system. In compliance with the request of YIVO, the firstvolume printed a statement by YIVO disclaimed any responsibility orsponsorship.After the Trustees of the Yiddish Dictionary transferred the project to theHebrew University, the new Board decided to make major changes in subsequentvolumes, chief among them being the adoption of YIVO spelling. Manyidentified with Yiddish, regard such a radical operation on the life work ofits editor, Yudl Mark, as immoral, which in addition, would also reflectnegatively on his scholarship and academic stature.. This position has beenclearly stated on a number of occasions in print as well as in acommunication directed to the present acting editor. Fearing that plasticsurgery on the existing dictionary will evoke a wave of criticism in Israeland abroad, the present solution appears to be -- keeping the project indeep freeze. .Nevertheless, no one will question the right of the Trusteesto produce a new dictionary disconnected from Mark's work.The full story is available in articles that appeared in the Yiddish press.There is also a chapter on the subject in English in a book presently beingprepared for publication.
Gershon Winer, Jerusalem
27.8.08
"ענגליש־אידישען ענציקלאָפּעדישען װערטערבוך"
17.8.08
15.8.08
יוטוב
^^^(אַ קורצער פֿילם ,גראַמאַטיק איז שלעכט.אָבער ס'איז אַ גוטער אָנהײב)
איך האָב אָנגעהױבן אַ נײַע "יוטוב" קאָנטע מיט װאָס אַלע ייִדישיסטן קענען אַרױפֿלאָדן זײערע ייִדישע פֿילמען. אױב איר װיל ניצן דער קאָנטע צו אַרױפֿלאָדן דײַנע ייִדישע פֿילמען זײַט אַזױ גוט לאָזט מיר װיסן. איך װעל שיק דיר דעם פּאַראָל