!אָט אַזױ

זע אײַן ייִנגליש...װי אַ זשאַרגאָן

ס'איז שױן די צײַט צו אײַנזען ייִנגליש, און אײַנזען עס װי אַ זשאַרגאָן. ס'איז די צײַט ניט נאָר פֿאַר ייִדישיסטן, נאָר אַלע ייִדן.
מײַן פֿאַר װאָס איז קלאָר.
אַ סך מאָל װעלן מענטשן באַצעטלען עפּעס װי "ייִדיש" װען עס איז פּושט ניט אַזױ
אַזאַ טועת מאַכט שום קײן אױס ניט פֿאַר ייִנגליש, װײַל ייִנגליש איז גאָר אַ זשאַרגאָן. אָבער עס איז ניט אַזױ מיט ייִדיש.
ייִדיש איז באמת אַ רײַכע שפּראַך. נעבעך װעלן מענטשן מײנען אַז זי איז אָרעם װײַל אַנדערע מענטשן באַצעטלען ייִגליש לידער און רײד װי "ייִדיש". דאָס איז די סיבה אַז אַלע ייִדן דאַרף אײַנזען ייִנגליש.
װען כאָטש די ייִדן װאָס פֿאַרשפּרײטן ייִנגליש פֿאַרשטײן אַז ייִנגליש איז אַנדעריש װי ייִדיש, װעט עס זײַן אַ בעסער טאָג פֿאַר אונדזער שטאָלצע לשון.
אױף װעבזײַטלעך װי יוטוב, צו פֿיל ייִדן (און גױים) באַצעטלען עפּעס װאָס איז אָדער ייִנגליש אָדער ענגליש װי ייִדיש
װי ייִדן, מיר קענען נישט דערלאָזן מענטשן אָפּנאַרן די מאַסן. בפֿרט װעגן עפּעס װאָס איז אַזױ װיכטיק און נאָענט צו אונדז.
צו די ייִדן װאָס אָפּנאַרן װיל איך זאָגן:
זײַט אַזױ גוט הערט אױף דײַן אָפּנאַרונג. ניצט די װאָרט "ייִנגליש" װען דו שרײַבסט, זינגסט, רעדסט אױף אַ שפּראַך װאָס איז ניט טאַקע ייִדיש.

פֿישמאַן

לאַ כױאַ

זונטיק בין איך געפֿאָרן אין לאַ כױאַ אױף דער אי.פֿ.ייִ.ק. קאָנפֿערענץ. איך בין געװען אַ "העלפֿער" מענטש, בפֿרט קאליא באָרדולינס אַסיסטענט. ער איז טאַקע אַ אױסערגעװײטלעך רעדער. ער האָט גערעדט װעגן בילדונג בײַם לערערס פּאַנעל, און װעגן ביראָביזשאַן נאָך מיטאָג.
נאָך דעם ביראָביזשאַן לעקציע בין איך גאַגאַנגען אין אַ לעקציע װעגן הײַנטיקע טשערנאָװיץ. די רעדערקע איז געװען דר אַמעליע גלאַסער, אַ פּראָפֿעסאָרין אין דעם אוניװערסיטעט פֿון סאַן דיִעגאָ. זי האָט דער עלום באַװײַזן אַ פֿילם װעגן ייִדישקײט דאָרטן. ספּעציִעל װעגן װי גױיִם גײן אין שול און בענק נאָך ייִדן. ס'איז אַ זײער מאָדנע פֿענאָם. נאָך דעם איך האָב אָבסערװירט עטלעכע פֿרױען שפּילן מאַ־דזשאָנג (אױף ייִדיש). איך האָב גערעדט אַ סך מיט אײן שפּילערקע, װאַרדאַ גרינשפּאַן. זי איז ניט

נאָר אַ ייִדיש רעדערקע, נאָר אַ

ספֿרד. זי האָט געזאָגט אַז איר מאַן ע"ה איז געװען אַ באַרימט ייִדישיסט (איך האָב זײַן נאָמען פֿאַרגעסן). װאַרדאַ שטאַמט פֿון טורקײַ און איר מאַמע־לשון איז לאַדינאָ. נאָך דעםאיז זי געפֿאָרן אין ישׂראל, װוּ זי האָט זיך באַקענט איר מאַן. נאָך דעם זײַנען זײ געפֿאָרן קײן אַמעריקע. װאַרדאַ האָט ניט געקענט ייִדיש, אָבער זי האָט געװאָלט פֿאַרשטײן װאָס איר מען זאָגט מיט זײַן משפּחה און חבֿרים. צום סוף האָט ר' גרינשפּאַן ע"ה זיך געלערנט איר ייִדיש.

נאָך װעטשערע האָט יצחק סטראָם און "האָט

פּעסטראָמי" געשפּילט קלעזמער מוזיק

סוף־כּל־סוף די קאָנפֿערטץ איז געװען אַ ביסל מאָדנע. אַ סך פֿון די מענטשן װאָס זײַנען געקומען האָט געקענט קײן ייִדיש ניט. אַ סך פֿון די לעקציעס זײַנען געװען אױף ענגליש, ניט ייִדיש.

איך האָב הנוה געהאַט װײַל איך האָב געאַרבעט און גערעדט מיט אינטערסאַנטע ייִדישע רעדערס. .

עסטרײַך, פּרץ, פֿראַגעס, קשיות, און שאלות

"According to Isaac Beshevis Singer, Bergelson and other writers 'lost...their linguistic charm' in the Soviet surroundings. 'It may sound mystical, but some of these writers were actually no longer able to construct a Yiddish sentence; their language had lost its soul' (Bashevis Singer: 267). In fact it was a new sociolinguistic situation rather than mysticism that changed the 'soul' of the language. For Tevje the Dairyman (Bergelson's chief analysis was of this work by Sholem Aleichem) Yiddish was the 'only true language, the instrument of all his inventiveness, the expressive vehicle of all his thoughts and feelings'; therefore 'Sholem Aleichem was able to exploit the full range of the Yiddish language -- precisly because Tevye's limited circumstances and traditional way of life kept him within the sphere of Yiddish and its (abundant) resources' (Wisse 1985: 32). Soviet Yiddish literature, however, as Bergelson (1937: 150) put it, 'ceased to celebrate - both in the language and in content - the poverty of the Sabbath' and instead celebrated the 'riches of the week-days'. Hence, Ruth Wisse's play of words, the 'contrast between the resourceful Yiddish of the poor and the poor Yiddish of the resourceful' (Wisse 1985: 32)" - Estraikh's Soviet Yiddish Language Planning and Lingusitic Development p. 96

This made me recall:

"I am talking to those who struggle to secure cultural rights, the right to create Jewish cultural values - it is not enough to talk Yiddish. You must have something to say!If you have nothing to say, you may talk Yiddish from the cradle to the grave, you may talk it everywhere, at home, in the street, in the synagogue during Reading of the Law, in the street, in the Philharmonia, in the middle of a concert, in the theater, at the opera - what you say will not be Jewish, because it will not mean anything real, it will be an imitation, dead.We stand firm like a wall for Yiddish! We are ready to give our lives for Yiddish! Yet before our eyes the Jewish content, what is essentially Jewish disappears, the Jewish soul dies. We are flooded with plagiarisms, with substitutes, with spurious goals and false trademarks.And the people are happy about it - they say it's European. Where is the original, the distinctively, genuinely Jewish?...Creation is the elevation of the soul. Only the Jewish soul can be the Jewish writer's Shekinah, his holy spirit, his one inspiration and creative force. It must be the eye in his head, with which he sees the world, its past, present and future. He must live and die for the Jewish soul, for the Jewish spirit." - Y.L. Peretz (As quoted by Goldsmith in Modern Yiddish Culture)

Bold Italics added

Questions abound.

Is the "sociolinguistic situation" today very similar to that of the early Soviet Union?
Back then there was an explosion of new political and urban words that had never been an active part of the Yiddish lexicon. Russian influence was overwhelming on these fronts.
Today - technological terms. This couples with the fact that a Jewish "state/territory"
(תּחום־המושבֿ/קהילה) has been widely replaced with the US state and private/rented property which is non-contiguous nor communally organized.

The question of soul/spirit. Under the crushing gravity of the American cultural sphere even the most isolationist and reactionary Jewish settlements (KJ...) would not escape. A modern day Tevye doesn't exist (but then again, he is a fictional character and never existed).

What is the responcibility of the Yiddishist?
What is the responcibility of the Diaspora Nationalist?
Does the future of the Yiddish nation require a Dubnovian /Anarchistic Autonomist program?

help please...

שײנפֿעלד אױף ייִדיש

מחזור אױף עבֿרי־טײַטש

:די גאַנצע מגילה איז דאָ

http://www.literatur-des-judentums.de/WJD/Images/seiten.asp?verz=468&blattnr=4&Sprache=eng&js=yes&autor=&bandangabe=Mahzor+-+Franqfurt+111+Lizer+Blersom,+5469+[1708/09]&titeluebersetzung=

קינדערשע ביכער

איך האָב געלײנט אַן אַרטיקל אין קאַטאַרס ענגליש צײַטונג װאָס שטײט אַז איז

.פֿאַראַן אַ װײבזײַטל פֿאַר קינדערשע ביכער אין עטלעכע שפּראַכן

!דערצו האָבן זײ 23 פֿרײַע קינדערשע ביכער אױף ייִדיש

אַ סך שטאַמען פֿון סאָװיעטישע אוקראַינע

:לײען די ציג מיט זיבן ציגעלעך דאָ, און לײען די אַנדערע דאָ

http://www.childrenslibrary.org/icdl/SimpleSearchCategory?ids=&pnum=1&cnum=1&text=&langid=344

װיץ פֿון פֿאָרװערטס

יעקבֿ און שמואל האָבן געשמועסט און שמואל האָט געפֿרעגט בײַ יעקבֿ, וויפֿל האַלט דער זייגער? יעקבֿ ענטפֿערט אים און פֿרעגט שמואלן, פֿאַר וואָס ער טראָגט נישט קיין זייגערל? ענטפֿערט שמואל, אַז ער דאַרף נישט, ער קען אַלע מאָל פֿרעגן בײַ אַן אַנדערן. "אָבער וואָס געשעט ווען איר שטייט אויף אין מיטן דער נאַכט, און איר דאַרפֿט וויסן וויפֿל עס האַלט דער זייגער?" ענטפֿערט שמואל — "האָב איך אַ שופֿר". "ווי קען אַ שופֿר אײַך העלפֿן צו וויסן וויפֿל עס האַלט דער זייגער?" פֿרעגט ווײַטער יעקבֿ.

איך עפֿן דאָס פֿענצטער און בלאָז דעם שופֿר אויף דער גאַס, און עמעצער עפֿנט זײַן פֿענצטער און שרײַט —

!"׳ביסט משוגע געוואָרן! ווער בלאָזט אַ שופֿר דרײַ אַ זייגער בײַ נאַכט!׳ ווייס איך שוין, וויפֿל עס האַלט דער זייגער"

http://yiddish.forward.com/node/1643

רעפֿאָרם קאָנװענטיאָן

אונטער דער בײַטש פֿון דעמאָקראַטיע

פּאָגראָם אין רוסלאַנד 1911

!און עס װעט קומען דער טאָג

גרױסער װערטערבוך זײט 1690

"אַסימילאַציע און עם־הארצות גיבן זיך די הענט"

"?װאו ענדיקט זיך אינטעגראַציע און װאו הײבציך אָן אַסימילאַציע"

זשיטלאָװסקי -

דאָס ייִדישע פֿאָלק האָט שױן אַזאַ געשיכטלעכן מזל"

" אַז יעדע אַסימילאַציע גײט אָפּ מיט אַן עמער בלוט

־ אַקש