צװישן העברעיסטישער און ייִדישיסטישער אַסימילאַציע
פֿון י. רינער
מחוץ די חסידישע מחנות איז ייִדיש שױן אַ שפּראַך אָן אַ פֿאָלק. אָבער מע מוז קלאָר פֿאַרשטײן אַז ייִדיש שטאַרבט נישט און װעט קײן מאָל נישט שטאַרבן. באמת קענט ייִדיש װײַטער לעבן פּונקט װי ליטײַן לעבט הײַנט. מע קענט זיך לערנען ליטײַן אין די שולן און אוניװערסיטעטן און מסתּמא עס הערן אין אַ גאָר "פֿרומער" געגנט. אָבער מוז מען מודה זײַן אַז ליטײַן איז הײַנט אָן איר פֿאָלק, ד"ה אָן רױמער. די װאָס זיך לערנען ליטײַן װערן נישט רױמער אפֿילו אױב זײ זענען געבױרען געװאָרן אין רױם!
פּונקט אַזױ איז דער מצבֿ פֿון די װאָס קומען צו ייִדיש דורך קלאַסן אין די אוניװערסיטעטן. זײ װערן נישט "ייִדן" אפֿילו אױב זײערע באָבע־זײדעס זענען יאָ געװען "ייִדן". יענע סטודענטן און אפֿילו ייִדישיסטן בלײַבן יהודים אָדער ישׂראלים. פֿאַרשײט זיך, קענען מיר נישט אָפּלײקען די װערט פֿון אַקאַדעמיע בכּלל און די סטודענטן פֿון ייִדיש בפֿרט. מע דאַרף פֿאַרשטײן אַז אַלײן זענען זײ נישט קײן לײזונג. אָן אַ פֿאָלק צװישן װאָס אױסצולעבן אױף ייִדיש איז דער שפּראַך װאָס איז געלערנט אין די קלאַסצימערן אָדער אפֿילו געזױגען מיט די מאַמעס מילעך פֿאַרדאַמט צו צעקאַליעטשונג אונטער די השפּעות פֿון די "גרױסע" לשונות אין װעלכע סבֿיבֿות רעדערס געפֿינען זיך. למשל איז עס גרינג צו הערן בײַ דער ייִדיש־װאָך אַ ייִדיש װאָס איז בקיצור אַ רײן איבערגעזעצט ענגליש. יענע ייִדיש־װאָכניקס (איך בתוכם) זענען נישט שולדיק אין זײער שפּראַכס אָרעמקײט. באמת איז זײער שפּראַך אַ קלאָר אָפּשפּיגלונג פֿון דער געזעלשאַפֿט צװישן װאָס זײ װױנען און דװקא רעדן ייִדיש. אָבער איז פֿאַר יענער געזעלשאַפֿט שױן פֿאַראַן אַ פּאַסיק שפּראַך — אַמעריקאַן־דזשוּיש ענגליש (אָדער שפּאַניש, רוסיש, וכּדומה). בקיצור אױב ייִדיש האָט געפּאַסט פֿאַר אַזאַ געזעלשאַפֿט װאָלט קײן ייִדן נישט אָנגעהױבן צו רעדן ענגליש. לײדער, פּאַסט ייִדיש נישט. פֿאַר װאָס זאָלן ייִדן רעדן צװײ שפּראַכן אױב אײנער פֿון זײ איז אַ כּמו־איבערזעצונג פֿון דער אַנדערער? װי אַזױ קענען מיר דאַרװאַרטן אַן אַנדערער מצבֿ אױב מיר האָבן נאָר אײן געזעלשאַפֿט אָפּצושפּיגלן מיט אונדזערע לשונות? אַ ייִדיש װאָס אי באַגרענעצט צום יחיד אָדער משפּחה און אַנטװיקלט אין אַ יחידישע, ישׂראלי, אָדער גױישע געזעלשאַפֿט שטײט אין אַ סכּונת־נפֿשות. ייִדיש אָן ייִדישקײט איז שױן אונדזער באָבעס דאגה, אַ ייִדיש אָנע
"ייִדן" איז אונדזערע. הײַנט ייִדיש מאָנט אַ פֿאָלק צו רעדן איר און אַנטװיקלן איר אין אַ "ייִדישע" סבֿיבֿה אי אין דער הײם אױף דער גאַס. אַ סתּם סכום רעדערס איז נישט קײן פֿאָלק פּונקט װי אַ "רעדער" איז נישט קײן "ייִד". דערפֿאַר קענען מיר זאָגן אַז דער מצבֿ פֿון דער שפּראַך טאָר נישט זײַן אונדזער פֿאָקוס, נאָר מע מוז פֿאָקוסירן אױפֿן מצבֿ פֿונעם ייִדישן פֿאָלק און איר אינהאַלט. קודם־כּל מוזן מיר פֿאַרשטײן אַז אַ ייִדיש װאָס לעבט אַ שאָטן־קיום צװישן צעזײטע און צעשפּרײטע יחידים און משפּחות איז פֿאַרמשפּט צו אַ שאָטן־צוקונפֿט און אַ מיאוסע פֿאַרשװאַכונג און אונטערגאַנג. אַ געזונטער קיום און עתיד פֿאָדערט אַ "ייִדישע" פֿאָלק. לײדער איז יענע פֿאָלק געװען אױסגעהרגעט, צעברענט, און באַגראָבן אין אײראָפּע, דערשטיקט אין ראַטנלאַנד, גערודפֿט אין פּאַלעסטינע און מדינות ישׂראל, און פֿרײַװילק אַסימילירט אין אַמעריקע. אַהוץ די חסידישע שאַרבן לעבט זי נאָר אינעם עבֿר. דערפֿאַר זאָלן אונדזער הױפּט ציל זײַן די באַפֿרײַונג פֿונעם ייִדישן פֿאָלק פֿון איר געשיכטלעכן גלות.
בכּדי צו מקײם זײַן אַזאַ ציל װעלן מיר דאַרפֿן איבערמאַכן יהודישע, [עקס־]חסידישע, און ישׂראלי "אימיגראַנטן" צו "ייִדן". אָבער יענע ’אימיגראַנטן‘ װעלן קײן מאָל נישט זײַן צוגעצױגן צו פֿאַרלאָזן זײערע געװעזענע פֿעלקער אױב זײער נײַע פֿאָלק קענט נישט צוזאָגט אַ לעבן אָדער אַ חלום װאָס איז בעסער אָדער כאָטש מער אינטערעסאַנט פֿון זײערע הײַנטצײַטיקע לעבנס/פֿעלקער.
ס'איז קלאָר אַז די פֿולשטענדיקע באַפֿרײַונג פֿון אונזער פֿאָלק איז אוממעגלעך אין די ערטער/ייִשובֿים װוּ ייִדן (ד"ה יהודים, ישׂראלים, וכּדומה) האָבן שױן אַ פֿאָלקסלעבן און שפּראַך װאָס פּאַסט פֿאַר אַזאַ לעבן (ענגליש/עבֿרית/שפּאַניש/רוסיש). דער מצבֿ פֿאָדערט אונדז צו זוכן מחוץ אַזעלכע לענדער צו שאַפֿן אַזאַ ייִשוב.
אַװדאי איז עס נאַרישקײט צו דערװאַרטן אַ טעריטאָריע איצט. די װעלט מצבֿ צװינגט נישט אַזאַ אױסװעג פֿון אונדזערע צרות. בשעת דאָס ייִדישע פֿאָלק בלײַבט אינעם געשיכטלעכן גלות, דאַרפֿן מיר גרײטן אױף איר באַפֿרײַונג און אומקערן צוּ דער הװה. דער מצבֿ װעט אונדז נישט דערלױבן צו גײן אױפֿן ראַדיקאַלסטן װעג (דער עטאַבלירונג פֿון אַ ייִדיש־טעריטאָריע), דאַרפֿן מיר קלעקן מיט קלײנע ממשותדיקע טריטלעך.
די גרײטונג־פּראָגראַם װעט אָנהײבן מיט אַ זומער פּראָגראַם. אױף 3 הדשים װעלן יוגנע ייִדיש רעדערס קומען צוזאַמען צו לערנען לאַנדװירטשאַפֿט און באַשאַפֿן אַ ייִדישע קולטור. דאָס טאָר נישט זײַן אַ רײן ייִדישיסטישע אונטערנעמונג, מוז מע צוציִען די פֿײַערדיקע כּוחות פֿון די חסידישע און עקס־חסידישע יוגנט. מע װעט ניט נאָר שאַפֿן אַ לעבעדיקע אָרט פֿאַר ייִדיש, נאָר צונױפֿנברענגן די צװײ ייִדישע װעלטן אין אַ אָרגאַנישע און חברלעכער סבֿיבֿה.
מע דאַרף אײַער הילף צו פֿאַרװירקלעכן אונדזער ערשטע טריט! מע טאָר נישט דערלױבן אונדזער נאַציאָנעל קיום צו ממשיך זײַן "אָן אַ זין און אָן אַ ציל, בלױז לױטן באַפֿעל פֿון געשיכטלעכן פֿאַטום"
שטעלט זיך אין פֿאַרבינדונג מיט ישׂראל באַס
yisroel@yugntruf.org
In the beginning, the assimilationist/anti-assimilationist dialectic was limited to a debate on the negation or promotion of self. The enlightenment and the [temporary] liberation of Jews that followed forced us to re-examine our constitution in new ways. Battles of debate and action raged around the entire globe, from New York’s Lower East Side, to Johannesburg, and Warsaw. In the 20th century this dialectic was played out in the most painful of ways within the 3rd Reich and Soviet Union. The era we find ourselves in now is one in which most of the dust has settled, leaving it for us to figure out what exactly remains of both the dialectic and our nationhood.
The 20th century was brutal to the Yiddish nation. Between the abortive national policy of the Soviet Union, the genocidal policy of the 3rd Reich, the Negation of the Diaspora credo of the State of Israel, and the embrace of Western culture and language in America, very little remains of what once was a nation of millions. It would seem that all that is left of the once diverse Yiddish nation are the various Chassidic courts that continue to employ the Jewish language and reject western culture.
The cold hard truth is that Jews of Yiddish decent do not have a diverse and multitudinous people to “return” to. What exists are Chassidim and possibly a lot of elderly people (who in no way constitute a living breathing society on a national scale). The tragedy of anti-assimilationist Jew of Yiddish decent manifests itself in a status that could be interpreted as that of a modern tinek-shenishbe. A tinek-shenishbe being the transcription of a term used in Talmud to refer to a Jew who is like a baby captured and raised by non-Jews (thus having no/little understanding/respect of Jewish ways/customs). The term is expanded also to refer to Jews who are raised by non-observant parents, and therefore not responsible for transgressions. This concept works well when applied to modern Jews, who for a host of reasons, have come to reject assimilatory ideals and seek a return to their people. (It is in no way my intention to address the question “What is a Jew?”, but rather I seek to specifically address what I consider a fact, namely Jews of Yiddish decent, descend from a culturally/religiously/linguistically Yiddish nation and by choosing to fight against assimilation those individuals [must] look to embrace that national identity as their own.) Whatever the reason, such Jews never inherited the national makeup of their fore bearers. Instead they were figuratively taken as babies (tinek=baby), and raised by non-Yiddish peoples in a non-Yiddish cultural arena. These individuals are not accountable for their assimilation, but they do suffer its consequences and reap its benefits. As it so happens the Rabbis have an easy fix for the captive babies of yore, namely placing them among educated and reverent Jews. After a while they will come to respect the ways of Judaism and lose their wretched status. But alas, such a quick fix is hard found for the modern tinek-shenishbe! Where can one “place” these estranged outsiders to regain their Yiddish essence? The Chassidic community represents just one remaining shard of a once diverse nation of millions and is surely not for everyone, nor should it be expected to be. If its hard to be a Jew, its even harder to be an anti-assimilationist tinek-shenishbe! Sure, one could go and learn Yiddish, but a language alone cannot replace a folk-spirit that must be created and lived, and cannot simply be learned.
Without a folk to return to, our unsatisfied tinek-shenishbe must move in a radical direction, for while she is in the captivity of a strange and foreign culture, her nation that she seeks to reunite with finds itself in the captivity of history. The Yiddish nation cannot and will not be liberated by nostalgia and sorrow, but rather through a tangible folk-oriented program, a program that must take territorialist dimensions. Redemption of yesterday’s hopes can only be accomplished through pushing the limits of today’s realities.
The fatalists cry, “History has spoken!”, but the radical tinek-shenishbe triumphantly responds, “History will speak!” By starting our work now, we will be prepared when that moment comes. Then, not only will we shed our captive status, but our nation too will once again be able to rejoin the brotherhood of humanity. We start now!
-----
Yisroel Bass is an executive board member at Yugntruf—Youth for Yiddish, a non-profit that seeks to promote Yiddish among young people. He is currently working to create a summertime agricultural program where Yiddish speakers from various backgrounds will come together to learn new skills, participate in community, and develop a folk-culture all in Yiddish. If you are interested in helping with this project or simply have a question you can contact him though email: yisroel@yugntruf.org
װען ס'גײען צום קריג רעפּובליקס־באַטליִאָנען,
װען ס'בלוטיקט די ערד און עס קנאַלט דער דינאַמיט,
באַגלײט אַ געזאַנג די צעפֿלאַטערטע פֿאָנען:
דאָס גײען די באָװינס צו דער שלאַכט מיט אַ ליד.
אַ ליד פֿון האָפֿענונג און זיג פֿון מיליִאָנען,
װאָס װילן לעבן אין פֿרײהײט און רעכט,
װאָס שיקט אונז שטורמען דעם שׂונהס קאַנאָנען
און פֿירט אונז דרײסטע צום לעצטן געפֿעכט
נאָ פּאַסאַראַן!
כאָר:
מיטיק, פֿאָרױס צום שטורעם צום אַטאַק
גײען מיר, באָטװיניסטן!
מיט דער אינטערנאַציאָנאַל,
מיט אונזער פֿאָלקסאַרמײ
אונז אײניקט דער האַס צו די ברױנע באַנדיטן
װאָס װילן פֿאַרקנעכטן דאָס שפּאַנישע לאַנד
מיר װעלן די גרין־רױטע פֿעלדער פֿאַרהיטן
מיט פֿאָנען פֿון אײנהײט און מיט ביקס אין דער האַנט
און אין דער ברידער־רײ פֿון פֿעלקער און ראַסן,
װאָס װילן מער נישט פֿאַרשלקאַפֿונג און נױט,
שמידן מיר אױס דאָס געװער פֿון די מאַסן
דער פֿרײהײטס־פֿאָלקפֿראָנט פֿון שלום און בױט
נאָ פּאַסאַראַן!
כאָר
מיר װעלן נישט לאָזן פֿון האַנט די געװערן,
אַזױ האָט געלערנט אונז באָטװין, דער העלד,
ביז ס'װעט אונז די צוקונפֿט אין גאַנצן געהערן,
ביז ס'װעט אַ באַפֿרײַטע זיך צערבליען די װעלט.
און אין די נײַע און קריגסלאָזע צײַטן
װעט מען דערמאָנען אױך אונזער פֿאַרמעסט,
װי ס'האָבן ייִדישע באָטװין סאָלדאַטן
פֿאַרטרײַבן װײַט די פֿאַשיסטישע פּעסט.
נאָ פּאַסאַראַן!
כאָר
אין אַסראָנאָמישע פֿראַגן דאַרף מען זיך צוהערן צו דעם, װאָס עס זאָגט דער
אַסטראָנאָם. אין פֿראַגן פֿון אינטערנאַציִאָנאַלער פּאָליטיק זענען מיר
אַלע, אָן אַן אױסנאַם, עם־הארצים גמורים
חײם זשיטלאָװסקי
